W dniu 12 kwietnia 2018 w Sali Balowej Pałacu Potockich odbyła się uroczystość Jubileuszu 80-lecia Obserwatorium Astronomiczno-Meteorologicznego na szczycie Pop Iwan w Czarnohorze (1938-2018).

W uroczystości udział wzięli m.in. prof. Marcin Pałys, rektor Uniwersytetu Warszawskiego , prof. Ihor Cependa, rektor Przykarpackiego Uniwersytetu Narodowego im. Wasyla Stefanyka w Iwano-Frankiwsku oraz doradca ambasadora Ukrainy w Polsce Mykola Jarmoluk. Uroczystość poprowadził dyrektor Studium Europy Wschodniej i inicjator odbudowy Obserwatorium, dr Jan Malicki.

Podczas uroczystości zaprezentowany został film ukazujący monumentalny gmach Obserwatorium na tle unikalnego piękna Karpat. Dr Leszek Rymanowicz z krakowskiego Towarzystwa Karpackiego wygłosił wykład poświęcony rysowi historycznemu i twórcom Obserwatorium. Prof. Tomasz Bulik z Obserwatorium Astronomicznego UW wygłosił wykład „Obserwatorium na Popie Iwanie w tradycji Obserwatorium Astronomicznego UW”.

Dyr. Jan Malicki zaprezentował zgromadzonym na uroczystości postępy w odbudowie obiektu, opowiedział o powodach podjęcia prac renowacyjnych oraz przedstawił wizje związane z przyszłością Obserwatorium.

Podczas uroczystości miało miejsce niezwykle ważne wydarzenie. Rektor Ihor Cependa z rąk rektora Marcina Pałysa odebrał Medal 200-lecia UW, szczególne odznaczenie przyznawane wybitnie zasłużonym osobom ze świata akademickiego.

Uroczystość zakończył tradycyjny poczęstunek huculski, który w niezwykle barwny sposób nawiązywał do historii i tradycji Obserwatorium.

Poniżej prezentujemy zdjęcia z uroczystości

Historia Obserwatorium

Pop Iwan to drugi co do wysokości (2022 m. n.p.m.) szczyt dzisiejszej Ukrainy. Leży w Beskidach Wschodnich, w Paśmie Howerli – najwyższego szczytu Ukrainy (nazywana również Czarnochorą). Znajdował się w województwie Stanisławowskim (dzisiejszy Iwano-Frankiwsk), 20 km od miejscowość Żabie (dzisiejsza Werchowyna). 120 km od Żabiego, w Kołomyi, znajdowała się najbliższa stacja kolejowa.

Latem 1936 roku położono kamień węgielny pod budynek obserwatorium. Budową kierował Bazyli Łaniewski, a pracę nadzorował inż. arch. Adolf Meissner. W pracach od strony obserwatorium stołecznego uczestniczył dr J. Gadomski. Jeszcze przed rozpoczęciem budowy dr Gadomski wraz z inż. Jarocińskim (przedstawicielem firmy Grubb Parsons) kilka razy udali się na szczyt Popa-Iwana aby ustalić szczegółowe warunki prowadzenia obserwacji.

29 lipca 1937 roku odbyło się oficjalne otwarcie obserwatorium. Obserwatorium funkcjonowało do połowy września 1939 roku. Kontakt utrzymywany był przy pomocy linii napowietrznej z posterunkiem w Kołomyi. 17 września placówkę opuściła Straż Graniczna, a personel obserwatorium przygotowywał się do ewakuacji. Następnego dnia zniszczono radiostację i dokumenty, przygotowano i zapakowano część wyposażenia obserwatorium, które miało być zwiezione do węgierskiej miejscowości Tiszabogdany.

Od 1941 roku budynek obserwatorium stoi niezagospodarowany, popadający z każdym rokiem w coraz większą ruinę. Wiele razy padały propozycje ponownego wykorzystania budynku, jako placówki naukowej lub schroniska, niestety do dzisiaj nie podjęto żadnych wyraźnych kroków zmierzających w tę stronę. Tak czy inaczej ruiny obserwatorium stanowią dla Turystów wizytówkę i ciekawostkę Czarnohory. Niewielu jednak zna historię tego miejsca i rozumie stratę, jaką było opuszczenie obserwatorium, wybudowanego tak dużym kosztem.

Projekt restauracji budynku przedwojennego Obserwatorium Astronomicznego UW na górze Pop Iwan otrzymał w 2011 r. grant Ministerstwa Kultury RP. Zgodnie z założeniami tej dotacji cały rok trwały prace polegające na ocenie architektoniczno-technicznej projektu renowacji Obserwatorium oraz przygotowania projektu i terminarza prac renowacyjnych. W 2012, 2013, 2014 r. projekt otrzymał kolejne dofinansowanie, tym razem na realizację prac konserwatorsko-zabezpieczających.