W dn. 8 grudnia 1991 roku, równo 30 lat temu, w Wiskulach w Puszczy Białowieskiej przywódcy Białorusi, Rosji i Ukrainy – Stanisław Szuszkiewicz i Wiaczesław Kebicz, Borys Jelcyn i Giennadij Burbulis, Łeonid Krawczuk i Witold Fokin podpisali porozumienie o utworzeniu Wspólnoty Niepodległych Państw. Układ białowieski konstatował, że Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich jako podmiot prawa międzynarodowego i byt geopolityczny przestał istnieć, zamiast niego powstaje nowa organizacja międzynarodowa, która miałaby zostać podstawą dla „cywilizowanego rozwodu” (Krawczuk, Szuszkiewicz) narodów. 21 grudnia na konferencji w Ałma-Acie akt podpisali przywódcy jeszcze 7 b. republik radzieckich.

Od 2014 r. Studium realizuje projekt badawczy pod kierownictwem dyr. Jana Malickiego, polegający na zgromadzeniu i opracowaniu relacji świadków i uczestników spotkania w Wiskulach. Dotychczas nagrano 6 wywiadów, m.in. z Łeonidem Krawczukiem, Stanisławem Szuszkiewiczem, Wiaczesławem Kiebiczem, Giennadijem Burbulisem, Piotrem Krauczanką, Wołodymyrem Kryżaniwskim, Anatolijem Rajewskim, Wasylem Wakułenką, Iwanem Biłenką oraz Rudolfem Pichoją. W ramach Warsaw East European Conference zorganizowano kilka okrągłych stołów (transkrypcja jednego z okrągłych stołów została opublikowana w czasopiśmie „Nowy Prometeusz„) i paneli, uczestnicy których dyskutowali nad przyczynami wydarzeń z grudnia 1991 r. w ZSRR, reakcjami USA i Polski, skutkach (bez)bolesnego rozpadu Imperium oraz szansach i perspektywach, które (nie) zostały zmarnowane. Transkrypcja nagrań już wynosi ok 400 stron maszynopisu.

Pokłosiem realizacji tego projektu ma być edycja w/w źródeł i opracowanie naukowe autorstwa Jana Malickiego, zawierające w aneksie redagowane wywiady jak i nieopublikowane dotychczas dokumenty. W tomie będzie przedstawiona autorska wizja zarówno przyczyn upadku Imperium Sowieckiego, jak i jego skutków dla państw, które wyłoniły się sod gruzów ZSRR, państw, które były zależne od ZSRR, państw zachodnich.

Pandemia jak i „kryzys białoruski” opóźniły skuteczną realizację projektu (którego zakończenie planujemy na grudzień 2022 r.), jednak 30-lecie z momentu podpisania porozumienia białowieskiego powinno skłonić ku zadumie o tym, czym było i jest „doświadczenie radzieckie” dla całego regionu.