30 tomów na 30-lecie SEW

Czas biegnie niezwykle szybko. Tym na pozór banalnym stwierdzeniem chciałbym opisać odczucia moje własne, jako osoby od lat kierującej Studium Europy Wschodniej, a także i moich kolegów, którzy stwierdziwszy fakt zbliżającego się Jubileuszu 30-lecia, przyjęli to z ogromnym zaskoczeniem. To prawda, można się zastanawiać, jak to się stało, że 30 lat przebiegło tak szybko, ale ogromnie uspokaja nadzieja, wręcz przekonanie, że tego czasu nie zmarnowaliśmy.

Nasze 30-lecie to bowiem setki konferencji, to setki wydawnictw, to już tysiące absolwentów szkół i programów stypendialnych, to także rozległa współpraca międzynarodowa, która zaowocowała wręcz założeniem kilku Stacji SEW poza granicami. A wreszcie to przywrócenie, w 1998 r., po ponad półwieczu nieistnienia regularnych studiów wschodnich w Polsce (ostatni nabór studentów, w Wilnie i Warszawie, przeprowadzono latem 1939 r.). A dziś, w dniu Jubileuszu 30-lecia, Studium może się chlubić grupą już kilkuset absolwentów – młodych dobrze wykształconych specjalistów „od spraw wschodnich”, osiągających niekiedy już poważne kariery, pochodzących przy tym zarówno z Polski, jak i dzięki stypendiom rządowym, z całego regionu. Tu mogę jedynie potwierdzić – „kadry są najważniejsze”…

Zacząłem się zastanawiać, jak można i jak należy ten Jubileusz uczcić. Zbiegło się to z faktem, że rok 2020 jest naprawdę rokiem nadzwyczajnym. Rozwój epidemii koronawirusa przyniósł decyzję zamknięcia najpierw zajęć akademickich i przeniesienia ich do systemu on line, a następnie przejście całego Zespołu Studium na wiele
tygodni do pracy zdalnej. To, wbrew pozorom, pomogło w decyzji o sposobach uczczenia Jubileuszu, albowiem pozwoliło zmienić bieżące obowiązki administracyjne na spisywanie, opracowywanie i korekty tekstów.

Postanowiliśmy bowiem uczcić Jubileusz jednostki dydaktyczno-naukowej w sposób wzorcowo naukowy – przez wydanie serii książek. Początkowy plan obejmował jedynie edycję kilku podręczników profesorów wizytujących, którzy wykładali dla studentów Studiów Wschodnich w ciągu ostatniego 10-lecia. Ale następnie plany i ambicje stawały się coraz większe i rozległe. W ich wyniku seria podręczników profesorów wizytujących zajmie jedynie pierwsze 10 pozycji. Jest to seria bardzo ważna, bardzo znacząca, a książki te latami będą służyć studentom Studiów Wschodnich i zapewne nie tylko. Ale ta sytuacja wirusowa oraz kierująca niżej podpisanym ambicja nadzwyczajnego uczczenia Jubileuszu doprowadziły do rezultatu, jestem przekonany, również nadzwyczajnego. Oto w roku, w którym wirus zablokował lub uniemożliwił większość prac na uczelniach, nam udało się przygotować 30 tomów w ogromnej większości całkowicie oryginalnych, bądź na nowo opracowanych. Tak właśnie zespół Studium Europy Wschodniej przygotował i uczcił Jubileusz swego 30-lecia: ”30 tomów na 30-lecie”

Jan Malicki, dyrektor Studium Europy Wschodniej

Poniżej prezentujemy książki, które znalazły się w tej znakomitej serii. Każda z nich to istna perełka wśród publikacji naukowych. Książki dostępne będą w wybranych księgarniach oraz bezpośrednio w Studium Europy Wschodniej. Gorąco zachęcamy do lektury.

Helena Krasowska

Języki mniejszości

Helena Krasowska – ur. w Pance na Bukowinie. Dr hab., Prof. Instytutu Slawistyki PAN. Bada i dokumentuje polski język i kulturę na Ukrainie, w Rumunii i Mołdawii, zajmuje się językowymi i kulturowymi problemami pograniczy, kwestiami mniejszości narodowych, dialektologii i socjolingwistyki. Z perspektywy dokumentacji dziedzictwa kulturowego jej prace są nowatorskie, obejmują bowiem nie tylko opracowanie istniejących fizycznie zabytków, lecz również tworzenie dokumentacji kultury niematerialnej – mowy. Autorka licznych prac naukowych i popularno-naukowych, ostatnia to „Świadectwo zanikającego języka. Mowa polska na Bukowinie: Rumunia-Ukraina”. Organizatorka wielu konferencji, w tym m.in. Bukowińskich Festiwali Nauki. Laureatka wielu nagród i wyróżnień naukowych, w tym „Nagrody Przeglądu Wschodniego” (2012).

Opracowanie ma charakter podręcznika akademickiego. Autorka już we Wstępie deklaruje, że adresatem jej rozważań są studenci, zainteresowani problematyką pogranicza kulturowego, po czym kończy każdy rozdział rodzajem streszczenia, nowocześnie przemyślanego glosariusza, który niewątpliwie pomoże w przyswojeniu pojęć i zrozumieniu opisywanych zjawisk. Praca prof. Krasowskiej będzie niewątpliwie cennym uzupełnieniem księgozbioru, z którego będą korzystali nie tylko studenci Studium Europy Wschodniej UW.

Dr hab. Prof. UJ Kazimierz Jurczak, filolog
Uniwersytet Jagielloński, Studium Europy Wschodniej UW

Obserwacje Autorki, zaplanowane jako sprawozdanie z własnych badań nad światem językowym pogranicza: rosyjskiego, polskiego, ukraińskiego i rumuńskiego, mają z jednej strony ogromny walor dokumentacyjny – są to badania własne, unikatowe. Z drugiej strony książka zawiera nie tylko refleksję teoretyczną jak opisywać i jak rozumieć, ale także jak zbierać i jak pozyskiwać materiał lingwistyczny i wiązać go ze światem społecznym użytkowników języka. Zaplanowana jako podręcznik, jako podróż do kraju socjolingwistyki, książka oferuje znacznie więcej. Jest zaproszeniem do samodzielnych badań – co czytać, aby poznać teorię socjolingwistyki oraz jak zbierać materiał językowy i społeczny, aby był przydatny dla dokumentacji zachodzących procesów językowych.

Dr hab. Hubert Łaszkiewicz, historyk
Uniwersytet Warszawski, Studium Europy Wschodniej UW

Rudolf Pichoja

История Советского Союза

Rudolf Giermanowicz Pichoja – ur. 1947 w miasteczku Polewskoj, doktor nauk historycznych, archiwosta. W latach 1990-1995 dyrektor Państwowego Archiwum Federacji Rosyjskiej. 14 października 1992 roku przekazał prezydentowi RP Lechowi Wałęsie kopie dokumentów dotyczących zbrodni katyńskiej

Zadanie Publiczne współfinansowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP w konkursie „Dyplomacja Publiczna 2020 – nowy wymiar”

Dyplomacja, wojna, system władzy, cerkiew, przemysł, kołchozowa wieś, świat obozów koncentracyjnych, polityka gospodarcza, warunki życia sowieckich ludzi – książka prof. Pichoji przedstawia rozmaite aspekty historii Związku Sowieckiego czasu Drugiej Wojny Światowej i powojennego okresu „dojrzałego stalinizmu.” Szczególnie cenne są fragmenty poświęcone relacjom między sowiecką władzą a społeczeństwem, pokazujące dobitnie bezwzględność z jaką władza traktowała podporządkowaną sobie ludność, jako jeszcze jeden „zasób” realizacji swoich celów. Warte podkreślenia jest też pochylenie się autora nad losami Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Zaletą jest wykorzystanie niepublikowanych i trudno dostępnych źródeł archiwalnych sowieckiej proweniencji. Jednocześnie nawet ta książka pokazuje, jak trudno jest współczesnej historiografii rosyjskiej odejść od sowieckich historycznych narracji i interpretacji.
Dr Witold Rodkiewicz
Studium Studiów Wschodnich UW, Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia (OSW)

В своей работе автор не ограничивается анализом внутренней политики СССР показывая также ее неразрывную связъ с развитием международных отношений в европейском и мировом масштабе. Употребляя признаный каноническим термин Великая Отечественная Война, относящийся к началу войны Германии против Советскоо Союза 22 июня 1941 года, автор ясно акцентирует тот факт, что вторая мировая война началась в сентябре 1939 года нападением нацистской Германии на Польшу. В упомянутой историографии этот факт до сих пор не воспринимается однозначно, а в сталинский период и вовсе польско-немецкая война трактовалась как война двух капиталистических, вражеских стран, причем с Германией обладающей огромной военной мо
щью СССР заключил пакт о ненападении и разделе Центральной Европы, что означало присоединение к захватническим планам арессора и трагедию для Польши. Автор не отрицает хищнического характера сговора Сталина с Гитлером.
Доц. др. Виктор Росс
Посол Польши в Молдове (1994-2000), в Армении (2003-2004), Временный Поверенный, Польши в России (2005-2006), Студиум Восточноевропейских Исследований Варшавского Университета

Tom 1

Żeby nieodpłatnie przeczytać książkę w wersji elektronicznej proszę kliknąć w poniższą okładkę:

Zadanie Publiczne współfinansowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP w konkursie „Dyplomacja Publiczna 2020 – nowy wymiar”

Tom 2

Żeby nieodpłatnie przeczytać książkę w wersji elektronicznej proszę kliknąć w poniższą okładkę:

Zadanie Publiczne współfinansowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP w konkursie „Dyplomacja Publiczna 2020 – nowy wymiar”

Jerzy Maćków

Communism and its transformation in Europe and Russia

Prof. Dr. phil. habil. Jerzy Maćków holds a Chair for Comparative Politics at the Institute for Political Science of the University of Regensburg. His research focuses on nations, societies and political systems in East Central and Eastern Europe. Resent book publications include Autoritarismus in Mittel- und Osteuropa (2008) and Die Ukraine-Krise ist eine Krise Europas (2016).

Zadanie Publiczne współfinansowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP w konkursie „Dyplomacja Publiczna 2020 – nowy wymiar”

This is a masterful summary of the communist process and the transition. The summary of communism is remarkable as it lays out the basic theories and elements of communism and its development, each of which has been the topic of a number of significant theories and books. So, for students of this area, it is an accessible and masterful summary of the issues particularly of the communist era in this area of the world. The major problem is that it lays out the terms without dealing with cases. Obviously, this “comes with the territory” of doing a summary of the literature. In the initial chapters, I kept thinking “Wow, this really lays out all the theories.” As it went into issues of public opinion and responses as well as the economy, I had the feeling that I needed more empirical data on, for instance, how people saw communism and then the transition and how that differed from country to country.

Prof. Jane Curry,
Santa Clara University, visiting professor at the Centre for East European Studies, University of Warsaw

Mykola Riabchuk

Eastern Europe since 1989: between loosened authoritarianism and unconsolidated democracy. Essays from lectures

Mykola Riabchuk (1953) is a Senior Research Fellow at the Institute of Political and Nationalities’ Studies, Academy of Sciences of Ukraine, and a guest lecturer at the University of Warsaw and Ukrainian Catholic University in Lviv. Since 2014, he headed the Ukrainian PEN-center and the jury of the “Angelus” international literary award. Dr. Riabchuk penned several books and many articles on civil society, state/nation building, nationalism, national
identity, and postcommunist transition in Eastern Europe, particularly in Ukraine. Five of his books were translated into Polish, and one into French (De la petit Russie a l’Ukraine, 2003), German (Die reale und die imaginierte Ukraine, 2005), and Hungarian (A ket Ukraina, 2015). His last book “At the Fence of Metternich’s Garden. Essays on Europe, Ukraine, and Europeanization” was written in English and published by ibidem Verlag in 2020.

Zadanie Publiczne współfinansowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP w konkursie „Dyplomacja Publiczna 2020 – nowy wymiar”

Książka Mykoły Riabczuka, długoletniego profesora gościnnego Studium Europy Wschodniej z pewnością powinna się znaleźć w sylabusach każdej uczelni, na której wykłada się o procesach transformacji w Europie Wschodniej. Największą zaletą cyklu wykładów, ujętych w eseistyczną formę jest jednak nie tylko erudycja, a nade wszystko świeżość spojrzenia i szerokość horyzontów. Obok tradycyjnej analizy transformacji systemu gospodarczego, skrajnie scentralizowanego – do gospodarki rynkowej, z mnóstwem graczy, ale i czynników, hamujących process przeobrażenia, znajdujemy w tej książce szereg zupełnie nietradycyjnych interpretacji. Novum interpretacyjnym książki Mykoły Riabczuka jest włączenie do analizy procesów transformacji systemów w Europie Środkowo-Wschodniej Ukrainy i Rosji.
Mykoła Riabczuk swój cykl wykładów rozpoczyna klasycznie: od “krótkiej historii” pojęcia Europy Środkowo-Wschodniej, jej architektów i krytyków, kończy zaś – chyba mocno przesadzoną – wiadomością o jego śmierci. “Filozoficzna geografia” w ujęciu Milana Kundery skontrastowana została z mentalną mapą Europy Wschodniej, która wciąż dominuje sposób myślenia zachodnioeuropejskiej opinii publicznej o tej “innej” części świata. W kolejnych dwu częściach Autor, analizując przyczyny upadku bloku komunistycznego
w poszczególnych krajach, sporo uwagi poświęca niewydolności systemu ZSRR i nieudanej próby jego ratowania, jakiej podjął się Gorbaczow, szczerze wierząc w powodzenie misji. I już tu ujawnia się niestandardowe podejście Mykoły Riabczuka; zazwyczaj kwestie te traktuje się odrębnie. Środkowoeuropejscy autorzy często niedoceniają czynnika zewnętrznego wobec ich krajów, ale jednak wewnętrznego, jeśli chodzi o system, mianowicie niemocy “żandarma Europy Wschodniej”. Czesi, Polacy, Węgrzy z dumą mówią o “aksamitnej rewolucji”, bardzo często zapominając o tym, że “siła bezsilnych” (Vaclav Havel) nie na wiele by się zdała, gdyby żandarm był w lepszej kondycji.
Uznawaną za klasyczną interpretację przemian w Europie Środkowo-Wschodniej Samueala Huntingtona – “postęp demokracji w świecie” Autor zestawia z inną często przywoływaną analizą Roberta Putnama (“path dependence”), przedstawiając ramy interpretacyjne procesów lokalnych z globalnego punktu widzenia. Rzecz jasna, tego rodzaju podejście zawsze jest obarczone ryzykiem zbyt wielkiego uogólnienia, co Mykoła Riabczuk uświadamia czytelnikowi (słuchaczom jego wykładów również). Analizując przyczyny niepowodzeń lub tylko częściowego powodzenia reform, Autor wprowadza pojęcia system hybrydowego oraz szarej strefy w nieco innym, niż powszechnie przyjętym znaczeniach, wykazując, jak opanowana do perfekcji “sztuka imitacji” udaremnie głębsze przemiany gospodarcze i społeczne. Mykoła Riabczuk kończy swój cykl wykładów pytaniem o przyszłość demokracji w Europie Środowo-Wschodniej i powraca do dwu głównych schematów interpretacyjnych procesów transformacji (Huntigntona i Putnama), wyraźnie
zaznaczając, że sukces demokratyzacji i jego trwałość zależy nie tylko od czynników historycznych, konstelacji geopolitycznej, ale nade wszystko od determinacji społeczeństwa i liderów.

Absolutny “must read” – nie tylko dla osób zajmujących się Europą Środkowo-Wschodnią.

Ola Hnatiuk,
Studium Europy Wschodniej UW

Warsaw East European Review

Selected articles from a decade of the Warsaw East European Review

John S. Micgiel – amerykańsko-polski historyk i politolog, były wykładowca stosunków międzynarodowych na Columbia University. John S. Micgiel przez wiele lat był dyrektorem Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej i zastępcą dyrektora Harriman Institute. Byly prezes i dyrektor generalny Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku. Dr Micgiel jest wykładowcą Studium Europy Wschodniej UW, dyrektorem Warsaw East European Conference oraz redaktorem naczelnym Warsaw East European Review.

Zadanie Publiczne współfinansowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP w konkursie „Dyplomacja Publiczna 2020 – nowy wymiar”

Warsaw East European Review przedstawia artykuły poświęcone polityce, historii, gospodarce, kwestiom kulturowym i językowym świata postkomunistycznego.

Na łamach Warsaw East European Review publikowane są najlepsze referaty zaprezentowane na corocznej Warsaw East European Conference, która gromadzi badaczy z regionu (państwa post-sowieckie, Europa Środkowo-Wschodnia, państwa bałkańskie, Turcja), a także tych z innych regionów (Europa Zachodnia, USA, Australia, Kanada).

Zapraszamy na stronę Odwiedź stronę “Warsaw East European Conference”, na której znaleźć można archiwalne numery Warsaw East European Review

Warsaw East European Review

Selected articles from a decade of the Warsaw East European Review

John S. Micgiel – amerykańsko-polski historyk i politolog, były wykładowca stosunków międzynarodowych na Columbia University. John S. Micgiel przez wiele lat był dyrektorem Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej i zastępcą dyrektora Harriman Institute. Byly prezes i dyrektor generalny Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku. Dr Micgiel jest wykładowcą Studium Europy Wschodniej UW, dyrektorem Warsaw East European Conference oraz redaktorem naczelnym Warsaw East European Review.

Zadanie Publiczne współfinansowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP w konkursie „Dyplomacja Publiczna 2020 – nowy wymiar”

Warsaw East European Review przedstawia artykuły poświęcone polityce, historii, gospodarce, kwestiom kulturowym i językowym świata postkomunistycznego.

Na łamach Warsaw East European Review publikowane są najlepsze referaty zaprezentowane na corocznej Warsaw East European Conference, która gromadzi badaczy z regionu (państwa post-sowieckie, Europa Środkowo-Wschodnia, państwa bałkańskie, Turcja), a także tych z innych regionów (Europa Zachodnia, USA, Australia, Kanada).

Zapraszamy na stronę Odwiedź stronę “Warsaw East European Conference”, na której znaleźć można archiwalne numery Warsaw East European Review