Nikt nie spodziewał się oporu w prowincjonalnym mieście wyznaczonym jako miejsce docelowe na wywóz setek ton toksycznych odpadów z brzegówkazachskiego jeziora Bałchasz. Stepnogorsk i jego okolice liczą około 70 000 ludności i znajdują się mn.w.200 kilometrów od Nur-Sułtanu, stolicy Kazachstanu.

W czasach sowieckich zamknięte miasto było centrum wydobycia uranu. Znajdował się tam jeden z największych obiektów produkcji broni biologicznej na świecie. Fabryki, z których wiele zanieczyszcza środowisko, są rozsiane po całym regionie.  Cierpliwość mieszkańców od dawna była nadużywana z powodu zanieczyszczeń, wywołujących problemy zdrowotne i zmuszających ludzi do wyjazdu.

W zeszłym roku mieszkańcy dowiedzieli się o planach budowy nowej fabryki do spalania polichlorowanychbifenyli (SPB) – wysoce toksycznych związków chemicznych uznanych przez amerykańską Agencję Ochrony Środowiska za rakotwórcze.

Decyzję o usunięciu odpadów z Bałchaszu podjęła podobno Alija Nazarbajewa, najmłodsza córka byłego prezydenta Nursułtana Nazarbajewa (wciąż cieszącego się znaczną władzą. Przetarg na projekt usunięcia odpadów z jeziora Bałchasz ogłosił Operator ROP, prywatny monopolista recyklingowy powiązany z Nazarbajewą, a plan przerobu odpadów w Stepnogorskupoparło Ministerstwo Ekologii.

Poziom toksyczności odpadów leżących w pobliżu brzegów jeziora Bałchasz nie był publicznie znany aż do początku bieżącego stulecia, kiedy EcoMuzeum ujawniło tysiące kondensatorów elektrycznych zawierających PCB w tajnym obiekcie obrony przeciwrakietowej zbudowanym w czasach sowieckich.

W 2007 roku Kazachstan ratyfikował Konwencję Sztokholmską, zobowiązującą go do zniszczenia wszystkich trwałych nosicieli zanieczyszczeń organicznych, w tym PCB, do 2028 roku. Większość kondensatorów wywieziono do utylizacji do Niemiec. Ale 300 ton odpadów zawierających PCB pozostało na brzegach Bałchaszu.

Pod koniec czerwca 2020 roku Operator ROP, który pobiera opłaty recyklingowe od towarów, w tym importowanych samochodów i kabli, przyznał dotację Nazarbajewej i jej Stowarzyszeniu Organizacji Ochrony Środowiska na rozwiązanie problemu odpadów wokół jeziora Bałchasz. Operator ROP zlecił firmie Ecolux-Astransport odpadów do składowiska w Stepnogorsku.

Mieszkańcy Stepnogorska nie zostali poinformowani o przybyciu odpadów do ich miasta. Inżynier Aleksandr Sizow i bloger Maksim Ponomariow byli jednymi z pierwszych, którzy odwiedzili magazyn, w którym przechowywano przywiezione odpady. Firma Ecolux-Aszaprosiła ich na wizytację po tym, jak wszczęli alarm. Sizow był przerażony, gdy stwierdził, że to, co określił jako „przerobiony garaż […]” nie ma wentylacji. Według niego nie działał tam też alarm przeciwpożarowy ani alarm bezpieczeństwa.

Kilka dni po tym, jak w czerwcu 2020 roku Ponomariowopublikował film z wizyty w magazynie odpadów około 50 mieszkańców zgromadziło się w centrum Stepnogorsku. Firma obiecała usunąć odpady, ale później wycofała się z tej deklaracji.

Wtedy mieszkańcy wystosowali petycję podpisaną przez 13 000 osób. W połowie lipca 2020 roku Ministerstwa Ekologii oświadczyło, że nie pozwoli na budowę fabryki spalania odpadów. Firma Ecolux-As obiecała znaleźć nową lokalizację do marca 2021 roku i usunąć odpady ze Stepnogorska do lipca 2021 roku.

W maju 2021 r ówczesny burmistrz StepnogorskaErkebulan Bajachmetow poinformował mieszkańców, że ​​Ecolux-As wycofała się z porozumienia, w odpowiedzi zorganizowano kolejną demonstrację. Kilkusetosobowy tłum przyciągnął uwagę głównych mediów. Kilka dni później eksperci ds. środowiska z całego kraju skrytykowali zamiary budowy fabryki, ich ekspertyzywykazały niezgodności projektu z obowiązującym prawodawstwem w zakresie ochrony środowiska.

W Stepnogorsku wciąż znajduje się 300 ton odpadów zawierających PCB. Dzierżawa magazynu obowiązuje do sierpnia 2022 roku. Nie jest jasne, gdzie i kiedy odpady zostaną przeniesione.  

Oddolna akcja, która zaczęła się w Stepnogorskupokazuje nowe wyzwania, przed którymi mogą stanąćwładze Kazachstanu, realizując kontrowersyjne projekty przemysłowe, w tym potencjalną budowę elektrowni jądrowej.

Źródło: Eurasianet

Opracowanie BIS – Biuletyn Informacyjny Studium