Państwa Azji Środkowej znoszą bariery handlowe, spełniając warunek wstępny utworzenia jednolitego rynku regionalnego. Ostatnie wysiłki dyplomatyczne przykuły uwagę Kremla, który obawia się, że swobodniejszy handel w Azji Środkowej ułatwi tworzenie omijających Rosje szlaków handlowych.

Stworzenie jednolitego rynku środkowoazjatyckiego umożliwiającego swobodny przepływ towarów i usług jest głównym celem regionalnego planu gospodarczego wspieranego przez Stany Zjednoczone, znanego jako proces B5+1. Plan ten, ogłoszony w marcu, wzywa pięć państw Azji Środkowej – Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan i Uzbekistan – do objęcia wiodącej roli we wspieraniu regionalnego wolnego handlu i dywersyfikacji szlaków eksportowych. Przywódcy Azji Środkowej wydają się być zdecydowani zbadać potencjał B5+1.Uzasadnienie leżące u podstaw B5+1 głosi, że Azja Środkowa posiadająca uproszczone procedury celne, wraz ze skutecznymi mechanizmami ochrony praw własności i rozwiązywania sporów handlowych, będzie w stanie przyciągnąć więcej zachodnich inwestycji. To z kolei sprawi, że szlak handlowy Środkowego Korytarza stanie się najbardziej lukratywną opcją dla samorządów regionalnych i biznesu.

18 kwietnia spotkanie prezydenta Uzbekistanu SzawkataMirzijojewa ze swoim tadżyckim odpowiednikiem EmomaliRachmonem zaowocowało 28 porozumieniami obejmującymi różnorodne obszary polityczne, gospodarcze i społeczne. Dwie umowy mają na celu ułatwienie handlu uzbecko-tadżyckiego, jedna usprawni procedury celne na drogowych, kolejowych i powietrznych punktach kontroli granicznej, a druga dotyczy praw „własności przemysłowej”. Przed wizytą Mirzijojewa około 600 urzędników i przedsiębiorców z obu państw wzięło udział w forum inwestycyjnym w stolicy Tadżykistanu, Duszanbe. Tadżycki serwis informacyjny Asia-Plus podał, że oba kraje pracują nad utworzeniem strefy wolnego handlu na przejściu granicznym Ojbek-Fotechobod, a także budową węzła logistycznego w Andarchan w Dolinie Fergańskiej. Według oficjalnych danych tadżyckich dwustronne obroty handlowe w 2023 roku wyniosły 505 milionów dolarów. Natomiast według jednego z raportów uzbeckich mediów „w nadchodzących latach” urzędnicy zamierzają zwiększyć roczne obroty do 2 miliardów dolarów.

Tę samą kwotę – 2 miliardy dolarów – wskazał jako cel w zakresie obrotów, prezydent Kazachstanu Kasym-ŻomartTokajew po podpisaniu 19 kwietnia szeregu umów dwustronnych z prezydentem Kirgistanu SadyremŻaparowem. Dwie z tych umów dotyczyły środków ułatwiających ruch transgraniczny. Tokajew dodał, że wdrażane są konkretne rozwiązania ułatwiające handel, w tym cyfryzacja odpraw celnych na licznych kazachsko-kirgiskich przejściach granicznych. Modernizacja ma się zakończyć  do 2028 roku.

Po spotkaniu z Żaparowem Tokajew przeprowadził 23 kwietnia rozmowę telefoniczną z uzbeckim kolegą Mirzijojewem. Prawdopodobnie tematem rozmów był handel regionalny. „Podkreślano dynamiczny rozwój stosunków dwustronnych i współpracy na poziomie regionalnym” – poinformowało biuro prasowe prezydenta Tokajewa.

Te działania państw Azji Środkowej zmierzające do ułatwienia handlu wydają się niepokoić Moskwę.Opublikowany 21 kwietnia przez „Niezawisimą Gazietę” raport na temat ostatnich wydarzeń dyplomatycznych w Azji Środkowej miał na celu zbagatelizowanie potencjałuazjatyckiego rynku regionalnego.

Alexander Kniaziew z Uniwersytetu MGIMO, jednej z najbardziej prestiżowych rosyjskich uczelni, określił rozmowy o regionalnej integracji gospodarczej jako przedwczesne, wskazując, że żadne wielostronne dyskusje handlowe nie poczyniły postępów w tworzeniu wspólnego rynku. Rzucając wyzwanie wizji B5+1, Kniaziew stwierdził, że to porozumienia dwustronne, a nie „iluzorycznych formatów wielostronnych”, ukształtująhandel regionalny.

W komunikacie wydanym na zakończenie konferencji B5+1 w Ałmaty zauważono, że koszty handlu i tranzytu w śródlądowej Azji Środkowej są o 60% wyższe niż w krajach mających połączenie z morzem, stwierdzając , że„uczestnicy zgodzili się, iż koszty [handlu] można zmniejszyć, usuwając bariery utrudniające przepływ towarów i osób przez granice”. Porozumienia podpisane w połowie kwietnia pokazują, że przywódcy Azji Środkowej poważnie zajmują się tą kluczową kwestią.

Źródło: Eurasianet

Opracowanie BIS – Biuletyn Informacyjny Studium