Najnowszy coroczny raportu Freedom House, Nations in Transit 2024, pokazuje, że wszystkie pięć państw Azji Środkowej uznano za „skonsolidowane reżimy autorytarne”, co stanowi najniższą kategorię w badaniu pod względem praw jednostki i konkurencyjnych systemów politycznych.

W raporcie dokonano oceny stanu wolności politycznej w 29 państwach, w których kiedyś obowiązywał system komunistyczny. W sumie osiem krajów otrzymało status „skonsolidowanego autorytaryzmu”. Według rankingów Freedom House Białoruś była ósmym państwem autorytarnej konfederacji. Kazachstan, Kirgistan i Uzbekistan w 2023 roku odnotowały pogorszenie swoich wyników w zakresie praworządności, co FreedomHouse ustaliło na podstawie oceny siedmiu kategorii, w tym wolności prasy, niezależnego sądownictwa i procesu wyborczego. „W Uzbekistanie reżim prezydenta Szawkata Mirzijojewa wprowadził  zmiany w konstytucji, które umożliwiły mu przedłużenie rządów do 2040 roku” – czytamy w raporcie. „Kazachstan i Kirgistan, które wcześniej plasowały się po mniej represyjnym krańcu autorytarnego zasięgu, teraz wpisują się w szerszy środkowoazjatycki trend konsolidacji autorytarnej. Reżimy w tych dwóch krajach pracowały nad zniesieniem lokalnej autonomii i działalności społeczeństwa obywatelskiego” – zaznaczają autorzy raportu. Wyniki Tadżykistanu i Turkmenistanu pozostały niezmienione, ale były najniższe z wszystkich krajów objętych badaniem – gorsze nawet od Rosji. Freedom House podniósł alarm, że „ciągła próba zniszczenia Ukrainy” przez Rosję oraz odzyskanie Górskiego Karabachu przez Azerbejdżan katalizują ekspansję praktyk autorytarnych.

Te i inne wydarzenia, które miały miejsce w ostatnich latach, przyspieszyły zmianę porządku geopolitycznego w regionie, w wyniku czego kraje podzieliły się na dwa przeciwstawne bloki: te, które opowiadają się za liberalnym, demokratycznym porządkiem, i te, które go odrzucają. Państwa o autorytarnym nastawieniu wzmacniają swoje ramy polityczne poprzez zwiększenie wzajemnej współpracy gospodarczej. W kontekście Azji Środkowej w raporcie przytoczono plan Uzbekistanu dotyczący wydania 500 milionów dolarów na rozbudowę sieci rurociągów, aby dostosować się do rosnącego importu z Rosji, które to posunięcie może „skorzystać na stabilności gospodarczej i politycznej obu autorytarnych reżimów”.

W raporcie czytamy też, że jedyną nadzieją na odrodzenie praworządności w Eurazji jest współpraca demokratycznie nastawionych państw Zachodu, która sprawi, że Rosja nie osiągnie swoich strategicznych celów na Ukrainie. „Przyszłość europejskiej demokracji i bezpieczeństwa jest obecnie nierozerwalnie związana z losem Ukrainy” – napisano w raporcie. Państwa członkowskie UE i NATO muszą nie tylko inwestować znacznie więcej – i skuteczniej – w swoją zbiorową obronę, ale także zapewnić Ukrainie pomoc, której potrzebuje, aby powstrzymać rosyjskie postępy i zbudować własną trwałą demokrację.

Źródło: Eurasianet

Opracowanie BIS – Biuletyn Informacyjny Studium