Każdego roku studenci, wykładowcy i pracownicy Studium zapalają znicze na grobach osób wyjątkowo zasłużonych dla spraw wschodnich.  W Warszawie odwiedzamy niemal wszystkie cmentarze. Wizytujemy miejsca spoczynku katolików, i prawosławnych, wyznawców judaizmu i islamu, chrześcijan nurtu reformowanego i Karaimów. Zatrzymujemy się przy grobach ludzi szczególnie wybitnych i pamiętanych. Naukowców, filozofów, polityków, żołnierzy i powstańców, pisarzy, wydawców i lingwistów, historyków, poetów i naukowców, premierów i publicystów – ludzi, o których można bez wątpienia powiedzieć za Horacym, że „nie wszystek umarli” i że „nie byle jaka ich cząstka uniknęła pogrzebu„.
Zapraszamy do zapoznania się z foto-relacją z wizyty na cmentarzach, uprzedzając, że będzie ona  uzupełniana.

Wojskowe Powązki

Pułkownik Tadeusz Krząstek i doktor Irena Bilińska poprowadzili studentów przez Powązki Wojskowe. Odwiedzili groby Andrzeja Ananicza, Józefa Becka, Juliusza Bardacha, Romualda Bardzyńskiego, Stanisława Bułaka – Bałachowicza, Cezarego Chlebowskiego, Andrzeja Drawicza, Bronisława Geremka, Stanisława Głąba, Olgierda Górki, Witolda Jabłońskiego, Jana Jankowskiego, Jacka Kaczmarskiego, Marka Karpia,  Wiesława Kotańskiego, Marka Krawczyka, kapitana Jerzego Mamaładze, Walerego Sławka, Aleksandra Sulkiewicza, Jerzego Targalskiego, Ryochu Umedy,  Joshiko Umedy, Pawła Wieczorkiewicza, Jerzego Wukiczewicza Sarapy, Lucjana Żeligowskiego. Oddali też hołd i zapalili znicze pomordowanym  w Katyniu, Sybirakom, ofiarom UB pochowanym na Łączce, ofiarom które zginęły w 2010 w Smoleńsku oraz żołnierzom poległym w latach 1918-21.

Stare Powązki

Na założonym jeszcze w końcu XVIII wieku cmentarzu Powązkowskim leżą między innymi żołnierze powstań narodowych od insurekcji kościuszkowskiej do powstania warszawskiego, działacze niepodległościowi, wybitni pisarze, poeci, uczeni, artyści, myśliciele, lekarze, prawnicy, politycy, sportowcy, duchowni. W budynku katakumb zorganizowano mauzoleum, gdzie złożono prochy zamordowanych w obozach koncentracyjnych, a na zewnętrznej ścianie kościoła św. Boromeusza stworzono miejsce pamięci – Sanktuarium Poległym i Pomordowanym na Wschodzie. Ścianę kościoła pokryły setki tabliczek epitafijnych, a przed dwudziestoma laty wmurowano relikwiarz z czaszką jednego z polskich oficerów zamordowanych w Katyniu.

Grupa powązkowska,  prowadzona przez Juria Tkaczuka, zapaliła znicze przy pomnikach symbolicznych, a także na grobach Leona Brodowskiego, Agatona Gillera, Zbigniewa Herberta, Stanisława Moniuszki, ks. Stefana Niedzielaka, Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Andrzeja Zakrzewskiego, Adama Boryczki (ps. Brona), Romana Aftanazego, Jana Bułhaka, Leona Barszczewskiego, Zbigniewa Czeczot-Gawraka, Jana Czekanowskiego, Aleksandra Gieysztora, Henryka Glassa, Bronisława Grąbczewskiego, Henryka Józefskiego, Jerzego Kumanieckiego, Jerzego Łojka, Bożeny Mamonowicz-Łojek, Mieczysława Orłowicza, Jana Parandowskiego, Stanisława Paprockiego, Aleksandra Prystora, Wacława Sieroszewskiego, Elżbiety Sroka-Świrskiej, Stanisława Stempowskiego, Marka Śliwińskiego, Leona Ter-Organiana, Leona Wasilewskiego, Władysława Wielhorskiego i Wojciecha Ziembińskiego.

Cmentarz Prawosławny.

Założony w 1834 roku cmentarz jest obecnie jedyną nekropolią prawosławną w Warszawie. Na cmentarzu pochowano wiele osób zasłużonych dla historii i kultury Warszawy, żołnierzy Ukraińskiej Republiki Ludowej atamana Symona Petlury, którzy po wojnie 1920r. pozostali w Polsce, bohaterów poległych w latach drugiej wojny światowej w obronie Polski. Znajduje się tam także pomnik Ofiar Głodu na Ukrainie z lat 1932-1933 (historycy ukraińscy szacują, że zmarło około 6-8 milionów ludzi).

Studentów poprowadzili wykładowcy SEW: dr David Kolbaia, historyk, kartwelolog oraz  Andrzej Buczyński, socjolog zafascynowany przemianami kulturowymi i narodowościowymi w Europie Wschodniej przełomu XIX i XX wieku. Zapalili znicze w kwaterach żołnierskiej i generalskiej żołnierzy Petlury, przy pomniku ofiar Wielkiego Głodu,  a także na grobach, w których spoczęli Marko Bezruczko, Włodymir Salskyj, ks. Jerzy Klinger, Sergo Kuruliszwili, Sokrates Starynkiewicz, Konstantyn Waledyński i Jan Kavtaradze. Lampka oświetliła także symboliczny grób rodziny Fedorońko:  ojciec, Szymon był naczelnym kapelanem wyznania prawosławnego Wojska Polskiego – zginął w Katyniu. Dwóch z jego trzech synów zginęło w walce w Powstaniu Warszawskim, ostatni, pilot w Polskich Siłach Powietrznych w Wielkiej Brytanii, zginął podczas bombardowania Mennheim.

Cmentarze Ewangelicko-Augsburski i Ewangelicko-Reformowany

Oba cmentarze zostały założone w 1792 roku. Niestety, jak wiele innych warszawskich nekropolii, zostały częściowo zniszczone w czasie powstania warszawskiego. Zapaliliśmy tu znicze między innymi Tadeuszowi Hołówko,  Stefanowi Żeromskiemu. Januszowi Szpotańskiemu, Juliuszowi Kaden-Bandrowskiemu, Janowi Baudouin de Courtenay, Barbarze Skardze, Władysławowi Marconi, Ludwikowi Norblinowi, Ryszardowi Paszko, Tadeuszowi Jaroszewskiemu i Edwardowi Wende.

Cmentarz Bródnowski

Cmentarz Bródnowski (lub Bródzieński, bo i taka nazwa jest używana) to jedna z największych nekropolii Europy. Tu grupa Aleksandra Skydana oddała hołd m.in. Andrzejowi Ajnenkelowi, Włodzimierzowi Wakarowi, Maciejowi Krysiakowi, Krystynie Dzierżek, Romanowi Dmowskiemu, Szczepanowi Pieniążkowi i Halinie Konopackiej.

Cmentarz Żydowski

Grupa odwiedzająca Cmentarz Żydowski zapaliła znicze m.in. Szymonowi Askenazemu, Majerowi Bałabanowi , Mikołajowi Epsztajnowi, Maksymilianowi Fajansowi, Jakubowi Mortkowiczowi, Samuelowi Olgebrandowi, Henrykowi Wohlowi i Hipolitowi Wawelbergowi. Oddała również hołd doktorowi Januszowi Korczakowi, którego pomnik przedstawia ostatnią warszawską drogę Doktora i jego podopiecznych z budynku Domu Sierot na Siennej 1na Umschlagplatz, skąd tego samego dnia wszyscy zostali wywiezieni do Treblinki.

Cmentarz Karaimski

Jedyny dziś w Polsce cmentarz tej niewielkiej społeczności został założony w ostatniej dekadzie XIX wieku. Także i ta nekropolia ucierpiała zarówno w 1939 jak i podczas Powstania Warszawskiego. Grupę odwiedzającą cmentarz karaimski poprowadzili David Kolbaia i Andrzej Buczyński. Zapalili znicze m. in. orientalistom i turkologom: Aleksandrowi Dubińskiemu i Ananiaszowi Zajączkowskiemu.

Muzułmański Cmentarz Tatarski

Jeden z tych cmentarzy, które zostały najbardziej zniszczone podczas działań wojennych. Na nim zapaliliśmy światełka Aleksandrowi i Osmanowi Achmatowiczom, Aleksandrowi Jeliaszewiczowi, Veli Bek Jedigarowi i IsrafilBek Jedigarowi, Arifowi Bej-Kerimiemu, Zenonowi Kryczyńskiemu, Alemu Woronowiczowi i Safarbekowi Malsagowi

Cmentarz Świętej Katarzyny

Choć z pewnością jest mniej znany, zwłaszcza osobom z poza stolicy,  niż Bródno czy Powązki, to zapewne należy do najstarszych miejsc pochówku. Parafia – a uważa się cmentarz za równie stary – została erygowana w początkach XIII wieku. Częściowo zniszczony w czasie powstania listopadowego został odnowiony i rekonsekrowany w 1839 roku. Pracownicy studium zapalili znicze na grobach Pawła Czartoryskiego, Tomasza Leoniuka, Grażyny Lipińskiej, Elżbiety i Konrada Malickich oraz przy mogile pomordowanych przez kontrwywiad wojskowy przy ul. Krzywickiego w latach 45-47.

Cmentarz na Antokolu

Groby osób zasłużonych dla spraw wschodnich znajdują się nie tylko w Warszawie i nie tylko w Polsce. Na cmentarzu na Antokolu historyk Andrzej Pukszto zapalił  znicze Studium Marianowi Zdziechowskiemu, rektorowi Uniwersytetu Batorego w Wilnie i Teodorowi Bujnickiemu z grupy „Żagary”.

 Pracownicy i przyjaciele SEW

Naturalnie odwiedziliśmy też groby przyjaciół SEW, ludzi którzy tworzyli, budowali, współpracowali i pracowali dla Studium. Światełka zapłonęły m.in. na grobach Andrzeja Ananicza, Jerzego Targalskiego, Sylwii Niewójt.