Dzień 8 – Wilno

Dzień zaczął się intensywnie jak zawsze. Udaliśmy się na cmentarz na Rossie, gdzie przewodnikiem był kierownik objazdu płk Krząstek. Opowiedział on po krótce historię cmentarza. Wskazał groby bohaterów z 1939 roku- kaprala Wincentego Salwińskiego i dwóch innych żołnierzy WP, którzy oddali życie pełniąc honorową wartę przy grobie Matki z Sercem Syna. Kultywując tradycje SEW UW  zapaliliśmy znicz i złożyliśmy wiązankę kwiatów z Szarfą Pamięci SEW na płycie nagrobnej matki Józefa Piłsudskiego, gdzie również jest pochowane serce Marszałka Polski. Odwiedziliśmy następnie kaplicę powstańców z 1863 roku, w której w 2019 roku złożono urny z prochami 20 powstańców straconych przez żandarmów carskich na placu Łukiskim. Znajdował się  wśród nich Konstanty Kalinowski, Komisarz Rządu Narodowego na Wielkie Księstwo Litewskie i Ruś, bohater trzech narodów, dowódcy powstania na Żmudzi generała Zygmunta Sierakowskiego i trzech innych powstańców powieszonych na placu Łukiskim  27 czerwca 1863 roku .

Konstanty Kalinowski jest patronem programu stypendialnego prowadzonego od kilku lat przez Studium Europy Wschodniej dla studentów z Białorusi, realizowanego pod auspicjami Premiera Rządu RP.

Płk Krząstek opowiedział szerzej o przebiegu uroczystości pogrzebowych, które odbyły się w Wilnie 22 listopada 2018 roku. Wzięli w nich udział Prezydenci Polski i Litwy: Andrzej Duda i Gintanas Nauseda wraz z małżonkami,  ponadto Premier Rządu RP Mateusz Mazowiecki, Wicepremier Białorusi Ihar Pietruszenko . Wszystkie trumny wystawione były w katedrze . Asystowali przy nich żołnierze z Polski i Litwy. Mszę świętą  w intencji straconych celebrowali: arcybiskup wileński Gintaras Grusas, metropolita miński Tadeusz Kondrusiewicz i Ordynariusz Polowy WP Józef Guzdek. Z katedry trumny wynieśli i złożyli na lawetach armatnich żołnierze Kompanii Reprezentacyjnej WP i Armii Republiki Litwy. Kondukt pogrzebowy przeszedł z placu katedralnego pod Ostrą Bramę gdzie odbyły się modły w trzech językach.  Dalej przemieszczał się na Rossę.

Ulicami Wilna przemaszerowało tysiące Białorusinów, Polaków, Litwinów, Ukraińców i Bałtów.  Pogrzeb zgromadził najliczniejszą w historii emigrację białoruską z historycznymi flagami Białorusi, Wielkiego Księstwa Litewskiego i transparentami: Niech żyje Wolna Białoruś, Precz z dyktaturą, Równi z Równymi- Wolni z Wolnymi.  Płk Krząstek podkreślił znaczenie udziału w tych historycznych uroczystościach studentów z SEW UW, którzy przybyli do Wilna trzema autokarami z proporcem SEW. Poczet wystąpił w pełnej gali mundurowej z symboliką Studium.

Kierownik objazdu przypomniał jak trudny był to temat dla Litwy, jak suwerennej Litwie trudno było pogodzić  dzień dzisiejszy ze spuścizną historyczną. Uznał, że ten zbiorowy pochówek był symbolicznym aktem przywracającym należyte miejsce powstania styczniowego w historii pamięci narodu litewskiego –  bardzo pozytywnym impulsem dla dalszego zbliżenia Polski i Litwy emigracyjnej- niepodległej Białorusi, Ukrainy i krajów Bałtyckich, obywateli Rzeczypospolitej Wielonarodowej.

Przypomniał ostatnie słowa Konstantego Kalinowskiego, które stały się testamentem moralnym dla wielu późniejszych pokoleń Polaków i Litwinów, Rusinów:  , Bo ja ci spod szubienicy mówię, że wtedy tylko będziesz żyć szczęśliwie, kiedy nad tobą Moskala nie będzie ‘’. Płk Krząstek opowiedział również historię obrączki ślubnej z wygrawerowaną na niej dewizą.: ZYGMUNT-APOLONIA 30 LIPCA 1862r’’ dzięki , której dokonano identyfikacji prochów gen. Z. Sierakowskiego. Przejmująca także była historia żony generała, która w zaawansowanej ciąży musiała stać pod szubienicą i przyglądać się straceniu ukochanego męża a następnie bezpośrednio z tego miejsca wywieziona została kibitką na zesłanie na Sybir, gdzie straciła jedyną córkę Zygmuntę.

Na Rossie zobaczyliśmy jeszcze grób Joachima Lelewela. Pułkownik pokazał, w którym miejscu pochowana jest pierwsza żona Marszalka Polski Józefa Piłsudskiego, jego brat- wojewoda wileński, profesorowie Uniwersytetu Wileńskiego,  Stefana Batorego, literaci i artyści.

Kolega Artur Pikala poprowadził nas na dolną Rossę gdzie spoczywają żołnierze polscy  z samoobrony wileńskiej polegli w bojach o Wilno w latach 1918-1919. Tam też złożyliśmy wiązankę białoczerwonych kwiatów z Szarfą Pamięci SEW UW.

Następnie  udaliśmy się do Zamku Wielkich Książąt Litewskich na Placu Katedralnym w samym sercu Wilna. W zamku powitała nas w jęz. polskim pani Dyrektor Prof. Ramune Smigelskyte.

Muzeum okazało się  wielką skarbnicą historii Litwy i Wielkiego Księstwa Litewskiego.  Z ogromnym podziwem oglądaliśmy piękne zbiory m.in. arrasy z symboliką Korony i Litwy oraz inne unikalne eksponaty świadczące o wiekowych tradycjach Litwy i Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Panią Dyrektor i przewodniczkę uhonorowaliśmy wydawnictwami SEW UW z serii 30 ksiąg na 30.lecie powstania studium.

Z zamku przedostaliśmy się do katedry, gdzie ujrzeliśmy trumny z koronami takich postaci jak: Barbara Radziwiłłówna, Elżbieta Habsburżanka, Królewicz Aleksander, urnę z sercem króla Władysława IV i domniemane miejsce spoczynku Witolda Wielkiego. Po wyjściu z katedry kolega Antoni wygłosił pożegnalne komunikaty na temat okolicznych zabytków, nie ukrywając wzruszenia, że z powodu obowiązków służbowych przedwcześnie musi opuścić naszą wspólną podróż.

Gdy byliśmy koło pomnika Giedymina  zawył niepodziewanie ten spoczywający u jego stóp żelazny wilk, który kazał na wzgórzu zbudować zamek z basztą. Niestety spokojna dotąd Kama na jego zew zerwała się ze smyczy  i wdrapała się na szczyt cokołu.   Jak będziecie Szanowni nasi Czytelnicy w Wilnie  blisko pomnika Giedymina to zwracajcie bacznie uwagę czy z porannej mgły lub wieczornego mroku nie wyłoni się obok żelaznego wilka śliczna, biała, syberyjska wilczyca. Jeżeli ją zobaczycie to będzie nasza KAMA.

Po tradycyjnym litewskim obiedzie, pojechaliśmy w kierunku Trok, gdzie dołączył do nas płk profesor David Sacko – wykładowca z Akademii Sił Powietrznych USA. W drodze do Trok, dr Vasilyev wygłosił referat na temat kwestii tożsamościowej na Litwie oraz jej reperkusjach politycznych i społecznych.

Dotarliśmy do  położonego na jeziorze zamku w Trokach, gdzie wierny czytelnik naszej kroniki objazdu,  pan Stanislovas, który oprowadził nas po dawnej rezydencji Wielkiego Księcia Witolda. W urokliwej miejscowości poznaliśmy też historię Karaimów, ujrzeliśmy ich świątynię (Kienesę), szkołę oraz tradycyjne budownictwo -chaty z trzema oknami (red. jedno dla boga, drugie dla słońca a trzecie dla gości).

Po krótkiej przerwie na kawę, ruszyliśmy na ostatni odcinek trasy w kierunku na Druskienik. Podczas podróży wygłoszone zostały  dwa duże i ważne merytorycznie referaty :

• Społeczeństwa Łotwy , Litwy i Polski między dwoma totalitaryzmami podczas drugiej wojny światowej– analiza porównawcza;
• Polityka władz suwerennej Litwy i Łotwy wobec symboli totalitaryzmu sowieckiego i komunistycznych władz sowieckich;

W dyskusji po referatach dr Wasiliew, przytoczył szereg przykładów świadczących , że rozliczanie trudnej przeszłości z lat nazizmu i komunizmu w obu krajach bałtyckich  to proces bardzo złożony i obarczony trudnościami.

Po godzinie 20.00 dotarliśmy w końcu do Druskienik. Wszyscy mocno już odczuwaliśmy zmęczenie  dynamiką objazdu, tym ustawicznym pośpiechem i rygorem czasu. Po zameldowaniu cała grupa studentów SEW, udała się w kierunku dawnej granicy Rzeczypospolitej Polskiej z Republiką Litewską na rzece Niemen, aby jak rzekł Mickiewicz, kontynuować (…)Długie, nocne Polaków rozmowy(…)